Środowisko intelektualne Niccolo Machiavellego.
Środowisko intelektualne Niccolo Machiavellego ukształtowane zostało pod wpływem wydarzeń politycznych oraz klimatu intelektualnego panującego we Florencji, a także licznych podróży dyplomatycznych odbywanych przez tego wybitnego polityka.
Florencja w okresie życia Niccolo Machiavellego traciła pozycję politycznej potęgi stając się przedmiotem rozgrywki silniejszych państw. Częste zmiany w elitach władzy, rozdarcie pomiędzy wpływy polityczne rodu Medyceuszy a dążenia do zachowania ustroju republikańskiego sprawiły, że Florencja na przełomie XV i XVI wieku popadła w polityczną zależność wobec Francji, Hiszpanii i państwa Habsburgów. Jednocześnie Florencja umocniła rangę artystycznej i intelektualnej potęgi o europejskim znaczeniu. "Wiek schyłku wielkości politycznej republikańskiej Florencji był równocześnie wiekiem jej świetności artystycznej i intelektualnej. W architekturze Brunelleschi (1377-1446, od 1425 budowa kopuły katedry florenckiej). W malarstwie Masaccio (1402-1488), Botticelli (1444-1510) i u schyłku Michał Anioł Buonarroti (1475-1564). (...) Laicyzacja spojrzenia na problemy życia "domowego i gospodarczego", pochwała kapitalistycznych cnót gospodarczych znajduje swój punkt szczytowy, z ducha florenckiego wyrosły, w Leone Battista Alberti (1404-1473). Obok tego trwającego nurtu jednak rośnie nurt inny, mniej racjonalistyczny i realistyczny, platonizujący, a przez to politycznie bardziej obojętny, do tradycji kultury greckiej silniej niż rzymskiej wracający (...). Pobyt Gemistosa Plethona (od 1430) we Florencji, potem sobór florencki i napływ w związku z unią kościelną intelektualistów grecko-bizantyjskich (1438), akademia platońska we Florencji (od 1459), impreza Medicich, rozumiejących chyba, że ten kierunek to osłabienie politycznych zainteresowań intelektualistów, stają się źródłami hellenizacji florenckiego odrodzenia, a Marsilio Ficino (1433-1499) i Giovanni Pico della Mirandola (1463-1494) jego najbardziej charakterystycznymi reprezentantami".23
"Edukacja Niccola nie stanowiła w renesansowej Florencji czegoś wyjątkowego (...) Na ostateczne uformowanie się Machiavellego wpływ miały jednak głównie doświadczenia zewnętrzne, ważne wydarzenia polityczne: począwszy od obserwowanego przezeń jeszcze w bardzo młodym wieku spisku Pazzich (1478), próbujących drogą morderstwa politycznego wyeliminować Medyceuszy (później Machiavelli opisze to wydarzenie w Historiach florenckich), poprzez najazdy wojsk zagranicznych na Italię, obalenie następcy Wawrzyńca Wspaniałego - Piera de'Medici, aż do utworzenia republiki we Florencji. Ten ostatni okres Machiavelli przeżywał już świadomie, mógł więc z bliska obserwować wzlot i upadek polityczny duchowego przywódcy florenckiego, dominikanina Girolama Savonaroli".24
Dzięki niezwykłemu potencjałowi intelektualnemu Florencji Niccolo Machiavelli miał możliwość zetknięcia się z najwybitniejszymi osobistościami życia politycznego, literackiego i artystycznego epoki renesansu. Wielkie znaczenie dla ukształtowania się poglądów politycznych Machiavellego miały jego liczne kontakty z europejskimi mężami stanu i władcami włoskich państewek.
Wśród polityków, którzy w szczególny sposób wpłynęli na rozwój intelektualny Machiavellego na czoło wysuwa się niewątpliwie książę Walencji Cesare Borgia. "Borgia wywarł na Machiavellim wrażenie na skutek siły swej osobowości, logiki swych planów, zdecydowania w działaniu. (...) Niemniej jednak nie jest ścisłe - a wielokrotnie czyniono z tego zarzut Machiavellemu - że działalność Borgii stanowi wzór "nowego Księcia". Pewne jest jednak zarazem, że z niektórych doświadczeń Cesare Borgii Machiavelli wysnuł określone wnioski, które sformułował m.in. w Księciu".25
W trakcie rozpoczętej w 1498 roku kariery politycznej Niccolo Machiavelli zetknął się z niemal wszystkimi czołowymi postaciami włoskiej sceny politycznej. Łączyły go przyjacielskie stosunki z gonfalonierem Florencji Piero Soderinim oraz z jego bratem - protektorem Machiavellego - kardynałem Francesco Soderinim. W okresie restauracji Medyceuszy Machiavelli zbliżył się do środowiska wpływowych osobistości z tego rodu, kardynałów Giovanniego (później papież Leon X) i Giulio Medici (później papież - Klemens VII) oraz władającego Florencją Lorenzo Medici. Duży wpływ na krystalizowanie się doktryny politycznej Machiavellego, a także na charakter i przesłanie jego politycznych traktatów miały kontakty z władcami włoskich państewek: Cateriną Sforzą, Pandolfo Petruccim czy Gian Paolo Baglionim. Wyjątkowo częste pobyty Machiavellego na dworze francuskim zaowocowały wieloletnią znajomością z kardynałem Georgem d'Amboise, zaś w 1507 roku w Siennie Machiavelli spotkał się z wysłannikami cesarza Maksymiliana.26
W najbliższym otoczeniu Niccolo Machiavellego znalazło się również wiele wybitnych osobistości tego okresu. Wiernym przyjacielem Machiavellego był ambasador florencki, bliski współpracownik Lorenzo Medici, Francesco Vettori. Przyjaźń z Vettorim pomogła Machiavellemu przetrwać trudny okres politycznego bezrobocia; zachowana korespondencja Machiavellego świadczy, że znajdował w Vettorim nie tylko powiernika i przyjaciela, lecz także równorzędnego partnera intelektualnego, obdarzonego talentem literackim i przenikliwością polityczną.27
Od 1514 roku Niccolo Machiavelli zbliżył się do kręgu myślicieli i artystów zgrupowanych wokół Cosimy Ruccelaiego. W ogrodach należących do rodziny Rucellaich spotykali się przedstawiciele elity intelektualnej Florencji. Do grona przyjaciół Machiavellego należeli między innymi Zanobi Buondelmonti, Battista della Palla oraz słynny kondotier Fabrizio Colonna, który stał się głównym bohaterem traktatu "O sztuce wojennej". W ogrodach Rucellaich Machiavelli odbywał spotkania z młodym pisarzem Luigim Alamannim, któremu zadedykował "Żywot Castruccia Castracaniego", a także uczynił go jednym z bohaterów dialogów zawartych w siedmiotomowym dziele "O sztuce wojennej". Niezwykle istotne dla życia intelektualnego Republiki środowisko Ogrodów Orti-Oricellari straciło swoje znaczenie po udaremnieniu wymierzonego przeciwko Medyceuszom spisku.28
Okres współpracy Machiavellego z prorepublikańskim środowiskiem literackim Orti-Oricellari był dla niego okresem intensywnej pracy twórczej. Pod wpływem specyficznego klimatu intelektualnego panującego w otoczeniu Cosimo Rucellaiego Machiavelli rozwinął swoje koncepcje polityczne, a zarazem w tym czasie powstały jego najbardziej wartościowe utwory literackie, przede wszystkim komedia "Mandragora".29
Osobne miejsce należy się przyjaźni Machiavellego z wybitnym historykiem i politykiem, jednym z najznakomitszych myślicieli renesansowej Florencji i Włoch, Francesco Guicciardinim. "Guicciardini rozumiał go, współczuł z powodu niełaski (...) i zachęcał do spisania wspomnień; oklaskiwał Mandragorę i bawił się szczerze, śledząc jego przygody miłosne... Nie oznaczało to jednak, że we wszystkim się zgadzali. Wprost przeciwnie. (...) Francesco jako pierwszy dostrzegł, że nie należy brać zbyt dosłownie ani przyjmować jako sztywną regułę wszystkiego, co tworzył w swej wyobraźni rozmiłowany w nowinkach i niezwykłościach Niccolo, wierzący w środki nadzwyczajne i radykalne. Guicciardini często krytykował ten sposób myślenia przyjaciela w swych Considerazioni, ale również bez wahania przedstawiał mu swe zarzuty prosto w oczy".30 Przyjaźń z Guicciardinim przypadła na końcowe lata życia Machiavellego, dlatego też wzajemny wpływ poglądów politycznych dwóch wielkich myślicieli włoskich uwidocznił się głównie w dziełach Guicciardiniego.
W środowisku intelektualnym Machiavellego znajdowali się także przejściowo najwybitniejsi artyści włoskiego odrodzenia. W 1503 roku do Florencji przybył Leonardo da Vinci. Dzięki staraniom Machiavellego Florencja podjęła się realizacji ambitnego projektu inżynieryjnego autorstwa da Vinci, polegającego na zmianie biegu rzeki Arno. Równocześnie Machiavelli przyczynił się do powierzenia Leonardo da Vinci zadania dekoracji Sali Pięciuset w pałacu Signorii. Niestety realizacja obu przedsięwzięć zakończyła się fiaskiem, a Leonardo da Vinci w 1506 roku opuścił Florencję. W tym samym okresie Machiavelli zetknął się również z drugim wielkim artystą włoskiego renesansu Michałem Aniołem. W 1504 roku na placu przed Palazzo Vecchio dokonano uroczystego odsłonięcia posągu Dawida Michała Anioła. Wkrótce po tym wydarzeniu Michał Anioł otrzymał zadanie kontynuowania prac malarskich rozpoczętych przez Leonarda da Vinci w pałacu florenckiej Signorii. Niccolo Machiavelli był dzięki temu naocznym świadkiem niecodziennego "pojedynku" słynnych artystów i chociaż w jego dziełach brak jakichkolwiek uwag czy refleksji dotyczących sztuki, to błędem byłoby założenie, że ta dziedzina życia była mu obojętna. "Współcześni mu podróżni bardziej interesują się ludzkimi charakterami i obyczajami niż architekturą i wystrojem wnętrz. (...) Sieneńczycy i Florentyńczycy nie budowali muzeów, tworzyli jedynie miejsca do życia. Sztuka to powietrze, którym się oddycha, ziemia, po której się stąpa. Trzeba być jednym z bogatych książąt lub duchownych, składających zamówienia u tego czy innego artysty, by w pisanych tekstach choćby w niewielkim stopniu dało o sobie znać zainteresowanie sztuką".31
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.