Wstęp
Celem niniejszej pracy jest ukazanie wkładu Niccolo Machiavellego w kształtowanie renesansowej i nowożytnej koncepcji kultury na przykładzie poszczególnych dziedzin działalności twórczej, w których zaznaczyły się jego wybitne dokonania.
Niccolo Machiavelli jest znany przede wszystkim jako polityk; twórca doktryny politycznej nazywanej makiawelizmem. W historii kultury zapisał się Machiavelli również jako filozof, badacz i autor dzieł literackich, a także czołowy przedstawiciel renesansowej historiografii. Całość dorobku twórczego Niccolo Machiavellego składa się na wizerunek wybitnego myśliciela i humanisty epoki renesansu.
W literaturze naukowej obcojęzycznej ukazało się dotychczas wiele opracowań dotyczących Machiavellego, a zwłaszcza jego działalności politycznej. Do najważniejszych prac należą publikacje Federico Chaboda, "Machiavelli and the Renaissance" i "Niccolo Machiavelli I. Il segretario fiorentino" oraz opracowanie Johna Halla, "Machiavelli and the Renaissance Italy". Wśród autorów monografii poświęconych życiu i twórczości Machiavellego można wymienić między innymi Hansa Freyera, Carlo Schmida, Emila Namera, Georgesa Mounina, Augustina Renaudeta oraz Alfredo Bonadeo.
Literatura przedmiotu w języku polskim jest nieco uboższa. W pierwszej kolejności należy wymienić liczne artykuły i opracowania Jana Malarczyka, przede wszystkim pracę "U źródeł włoskiego realizmu politycznego. Machiavelli i Guicciardini" (Lublin 1963). Problem recepcji poglądów Machiavellego w Polsce do końca XVII wieku przedstawił wyczerpująco Henryk Barycz w artykule "Myśl i legenda Machiavellego w Polsce w wieku XVI - XVII" (Wrocław 1965). Istotną rolę odgrywają również dwa opracowania dotyczące Machiavellego autorstwa Antoniny Kłoskowskiej (Machiavelli jako humanista na tle włoskiego Odrodzenia, Łódź 1954) oraz Mieczysława Manelego (Machiavelli, Warszawa 1968). W 1969 roku odbyły się liczne sesje naukowe poświęcone Machia-vellemu z okazji pięćsetnej rocznicy jego urodzin. Plonem sesji krakowskiej była publikacja "Niccolo Machiavelli. Paradoksy losów doktryny" (Warszawa 1973), która zawiera artykuły między innymi Jana Malarczyka, Konstantego Grzybowskiego, Antoniny Kłoskowskiej, Jana Baszkiewicza, Jerzego Szackiego i Franciszka Ryszki. Wśród nowszych publikacji zwraca uwagę pierwsza wydana w języku polskim szczegółowa biografia Niccolo Machiavellego autorstwa Christiane Gil, "Machiavelli" (Warszawa 1997).
Głównym problemem rozważań prowadzonych w niniejszej pracy będzie ukazanie pozycji i znaczenia Machiavellego w różnorodnych dziedzinach kultury: kulturze politycznej, militarnej, historiografii oraz literaturze, z uwzględnieniem jego poglądów filozoficznych i przekonań religijnych.
W związku z tym praca składa się z następujących części:
W rozdziale pierwszym przedstawiona zostanie biografia polityczna Niccolo Machiavellego, warunki i czynniki wpływające na rozwój intelektualny oraz kształtowanie się poglądów politycznych Machiavellego; następnie przedstawiony zostanie dorobek pisarski - polityczny, historyczny i literacki - Niccolo Machiavellego.
W rozdziale drugim omówione zostaną najważniejsze zasady doktryny politycznej sformułowanej przez Machiavellego, a także całokształt poglądów politycznych i stosunek do zagadnień militarnych autora "Księcia". Przedstawione zostanie również w układzie geograficznym i porządku chronologicznym zagadnienie wpływu myśli politycznej Niccolo Machiavellego na późniejszą teorię i praktykę życia politycznego.
Rozdział trzeci dotyczyć będzie poglądów filozoficznych oraz stosunku do religii Niccolo Machiavellego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na problematykę etyki społecznej.
W rozdziale czwartym przedstawione zostaną dokonania Machiavellego w dziedzinie historiografii.
Ostatni, piąty rozdział poświęcono szczegółowemu omówieniu dorobku literackiego Machiavellego i jego pozycji jako wybitnego twórcy literatury włoskiej okresu renesansu.
Całość rozważań podsumowana została wnioskami w zakończeniu.
Pracę zamyka bibliografia źródeł i opracowań.
Niniejsza praca opiera się na metodzie analitycznej, podstawą badań są dzieła Machiavellego: "Książę", "Historie florenckie", "Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza" oraz opracowania badaczy, które pełnią rolę drugoplanową. Praca dotyczy zagadnień kultury, dlatego konieczne jest zdefiniowanie jej pojęcia. Do niniejszych rozważań najbardziej przydatne są definicje kultury sformułowane przez Edwarda Tylora oraz Stefana Czarnowskiego.
Według Edwarda Tylora "Kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje, wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa".1
Definicja kultury przedstawiona przez Stefana Czarnowskiego brzmi następująco: "Jest nią całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie".2
W niniejszej pracy posłużono się również metodą kategorii centralnych stosowaną na gruncie filozofii i socjologii kultury. Metoda ta polega na operowaniu specjalistycznymi pojęciami, jakimi posługują się badacze kultury. "Centrum" to miejsce, w którym autor podejmuje rozwiązanie głównego problemu. Użyte w tym miejscu narzędzie pojęciowe związane z decyzją podjętą w sprawie sposobu rozwiązywania problemu jest właśnie kategorią centralną.3
W niniejszej pracy zastosowano następujące kategorie centralne:
Antyklerykalizm
Armia narodowa
Arystokracja
Autorytet władcy
Biografistyka
Bóg
Cel polityczny
Chronologia historyczna
Cnota (virtu)
Condotta
Cykliczność dziejów
Człowiek
Dogmaty średniowieczne
Doktryna polityczna
Dynamiczna koncepcja rzeczywistości
Dyplomacja
Dzieje
Dzieje ojczyste
Epistolografia
Etyka
Etyka społeczna
Formy państwa
Fortuna
Fortyfikacje
Historia
Historiografia
Historiozofia
Instytucje życia publicznego
Komedia renesansowa
Konflikty klasowe
Konieczność (necessita)
Kręgi naukowo-literackie
Książę
Księstwo
Kultura literacka
Kultura militarna
Kultura polityczna
Literatura filozoficzna
Literatura historyczna
Literatura piękna
Los (fortuna)
Metody badawcze w historii
Monarchia dziedziczna
Moralność władcy
Naród
Narracja historyczna
Nauka
Necessita
Nowela filozoficzna
Obowiązki władcy
Opatrzność
Opozycja polityczna
Patriotyzm
Piśmiennictwo historyczne
Pobożność
Podstawy suwerenności państwa
Poezja
Poselstwa
Pragmatyzm polityczny
Prawda historyczna
Praworządność
Przedstawienie teatralne
Przekaz historyczny
Przemoc w rządzeniu państwem
Recepcja myśli politycznej
Religia chrześcijańska
Religie pogańskie
Renesans
Renesansowy humanizm
Republika
Rokowania dyplomatyczne
Spisek polityczny
Stosunek do ludu
System prawny państwa
Sztuka militarna
Średniowiecze
Środki stosowane w polityce
Środowisko intelektualne
Teoria państwa
Traktat polityczny
Virtu
Walka polityczna
Warsztat historyczny
Wierność
Władza autokratyczna
Wojsko
Wojsko najemne
Wolna wola
Wolności republikańskie
Wykształcenie
Zasługi człowieka
Znajomość języków
Źródło historyczne
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.